Sądowe ustalenie ojcostwa krok po kroku: koszty i terminy 2025

Sprawa o pochodzenie dziecka potrafi mieszać fakty z emocjami, a jednocześnie wymaga precyzyjnych działań: od poprawnego pozwu, przez wniosek o badania genetyczne, po rozstrzygnięcie związane z nazwiskiem, władzą rodzicielską i alimentami. Poniżej znajdziesz praktyczny opis przebiegu postępowania, kosztów i terminów oraz tego, jakie dowody są wiarygodne w 2025 roku.

Czym jest sądowe ustalenie ojcostwa – definicja i podstawy prawne

To postępowanie cywilne, w którym sąd stwierdza, że określony mężczyzna jest ojcem dziecka. Podstawą są przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (m.in. art. 84–89 k.r.o.) oraz Kodeksu postępowania cywilnego. Jeśli dziecko urodziło się poza małżeństwem, ojcostwo można potwierdzić dobrowolnym uznaniem przed kierownikiem USC; gdy nie jest to możliwe lub budzi wątpliwości, pozostaje droga sądowa.

Gdy matka była w chwili urodzenia zamężna, działa domniemanie ojcostwa męża matki. W takiej sytuacji potrzebne jest uprzednie prawomocne zaprzeczenie ojcostwa męża matki; czasem łączy się żądanie zaprzeczenia i ustalenia w jednym pozwie (żądanie ewentualne), aby uniknąć dwóch długich procesów.

Kto może złożyć pozew o sądowe ustalenie ojcostwa i kiedy

Uprawnieni są: matka dziecka, domniemany ojciec oraz dziecko (małoletni przez przedstawiciela ustawowego lub kuratora). Z powództwem może wystąpić także prokurator, gdy wymaga tego ochrona interesu społecznego lub dobra dziecka. Pozew można wnieść w ciąży (dla zabezpieczenia przyszłych roszczeń) i po urodzeniu; żądanie ustalenia ojcostwa co do zasady nie przedawnia się.

W praktyce często łączy się żądania: ustalenie ojcostwa, alimenty, nazwisko dziecka, wykonywanie władzy rodzicielskiej i kontakty. Dzięki temu sąd rozstrzyga kompleksowo, a materiał dowodowy (zwłaszcza opinia DNA) służy wszystkim powiązanym żądaniom.

Gdzie złożyć pozew: właściwy sąd a sądowe ustalenie ojcostwa

Pozew składa się do sądu rejonowego – wydziału rodzinnego i nieletnich. Właściwy jest sąd miejsca zamieszkania dziecka lub pozwanego; powód może wybrać dogodniejsze forum. W piśmie należy wskazać uczestników, żądania, wnioski dowodowe (w tym o opinię biegłego z badań DNA) i dołączyć odpisy dla strony przeciwnej.

Opłata od pozwu w 2025 r. wynosi 200 zł (opłata stała). Sąd zwykle pobiera zaliczkę na opinię biegłego z zakresu genetyki – najczęściej 800–1 500 zł; ostatecznie kosztami obciąża przegrywającego. Typowy czas trwania postępowania to 6–12 miesięcy, a jeśli dochodzi apelacja – dłużej. Określenie „sądowe ustalenie ojcostwa” obejmuje też decyzje o zabezpieczeniu alimentów na czas procesu, co może nastąpić w kilka tygodni od złożenia wniosku.

Dokumenty i dowody potrzebne na sądowe ustalenie ojcostwa

Podstawą są: odpis zupełny aktu urodzenia dziecka, dokumenty tożsamości, dane adresowe stron, ewentualna korespondencja, zdjęcia, potwierdzenia wspólnego pożycia, zeznania świadków. Kluczowe są badania genetyczne zlecone przez sąd. W praktyce to one przesądzają o wyniku, dlatego warto już w pozwie zawnioskować o ich przeprowadzenie.

Badania diagnostyczne: standardem jest analiza DNA metodą STR (krótkie powtórzenia tandemowe) w 21–24 loci z wymazu z policzka. Najbardziej miarodajny jest tzw. „test trio” (matka–dziecko–domniemany ojciec); gdy matki brak, opinia także jest możliwa, lecz wymaga większej liczby markerów. Wynik zawiera Indeks Ojcostwa (CPI) i prawdopodobieństwo ojcostwa: wartości ≥ 99,99% uznaje się za potwierdzenie, zaś wykluczenie następuje przy co najmniej trzech niezgodnościach w niezależnych loci (probabilistycznie – 0%). W szczególnych przypadkach stosuje się Y-STR (gdy badani są krewni w linii męskiej) lub rzadziej mtDNA; mają one charakter uzupełniający. Materiał pobiera biegły przy zachowaniu chain of custody, a wynik zwykle trafia do akt w 4–8 tygodni. W sprawach o sądowe ustalenie ojcostwa sąd może zarządzić ponowne badanie przy wątpliwościach (np. ryzyko zamiany próbek).

FAQ

• Ile trwa postępowanie i od czego to zależy?

  Najczęściej 6–12 miesięcy, bo kluczowy jest czas oczekiwania na opinię DNA i terminy rozpraw. Jeżeli strony mieszkają za granicą lub unikają stawiennictwa, sprawa się wydłuża. Apelacja do sądu okręgowego może dodać kolejne 4–8 miesięcy.

• Jakie są koszty i czy mogę uzyskać zwolnienie?

  Opłata od pozwu to 200 zł, a zaliczka na biegłego zwykle 800–1 500 zł. Strona o niskich dochodach może złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu, dołączając oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym.

• Co jeśli domniemany ojciec odmawia badania DNA?

  Sąd nie może przymusowo pobrać materiału, ale ocenia odmowę w świetle całokształtu dowodów. Uporczywa odmowa, przy innych przesłankach, bywa interpretowana na niekorzyść odmawiającego i może prowadzić do ustalenia ojcostwa.

• Czy po wyroku można zmienić nazwisko dziecka i uregulować władzę rodzicielską?

  Tak, sąd zwykle rozstrzyga o nazwisku, władzy rodzicielskiej i kontaktach w tym samym wyroku. Można też żądać alimentów oraz zabezpieczenia na czas procesu, aby dziecko otrzymywało środki wcześniej.

• Jak wygląda sprawa, gdy ojciec mieszka za granicą?

  Sąd może korzystać z pomocy prawnej i doręczeń międzynarodowych, a pobranie materiału do badań odbywa się w wyznaczonej placówce za granicą. To wydłuża postępowanie, ale opinia DNA jest nadal możliwa i wiążąca procesowo.

Data publikacji: 02/11/2025