Sądowe ustalenie ojcostwa krok po kroku: koszty i terminy 2025

Niepewność co do pochodzenia dziecka potrafi zatrzymać sprawy urzędowe, alimenty i decyzje wychowawcze. Poniżej znajdziesz praktyczny opis procedury, kosztów i realnych terminów w 2025 r., tak aby przygotować skuteczny pozew i wiedzieć, czego oczekiwać w sądzie.

Czym jest sądowe ustalenie ojcostwa: podstawy prawne 2025

W polskim prawie sądowe ustalenie ojcostwa to postępowanie cywilne, w którym sąd rodzinny rozstrzyga, kto jest ojcem dziecka (Kodeks rodzinny i opiekuńczy, art. 84–89; KPC). Pozew może wnieść matka działająca w imieniu dziecka, samo dziecko (także pełnoletnie), mężczyzna podający się za ojca oraz prokurator. Jeśli dziecko urodziło się w małżeństwie lub do 300 dni po jego ustaniu, działa domniemanie pochodzenia od męża matki.

W 2025 r. opłata od pozwu wynosi 200 zł, natomiast roszczenie o alimenty jest zwolnione z opłat. Sąd zwykle rozstrzyga przy okazji o nazwisku, władzy rodzicielskiej i kontaktach. Koszty opinii DNA są tymczasowo pokrywane z zaliczki strony albo ze środków sądu, a ostatecznie obciążają przegrywającego.

Sądowe ustalenie ojcostwa a uznanie ojcostwa: kluczowe różnice

Uznanie ojcostwa to dobrowolne oświadczenia przed kierownikiem USC, sądem lub konsulem; wymagana jest zgoda matki (a dziecka po ukończeniu 13 lat — także jego). Postępowanie jest szybkie, bez sporu dowodowego i zasadniczo bez kosztów sądowych.

Gdy brakuje zgody lub są wątpliwości co do pochodzenia, konieczne jest sądowe ustalenie ojcostwa. Sprawa ma charakter dowodowy, sąd zwykle zleca opinię biegłego DNA, a czas trwania zależy od kalendarza rozpraw i terminów laboratoriów.

Kiedy warto złożyć pozew o sądowe ustalenie ojcostwa

Gdy nie ma możliwości uznania ojcostwa, ojciec uchyla się od obowiązków lub istnieją sprzeczne twierdzenia stron. Pozew porządkuje sytuację prawną dziecka: ułatwia dochodzenie alimentów, decyduje o nazwisku, wpływa na władzę rodzicielską, dziedziczenie i możliwość wydania paszportu.

W praktyce warto działać niezwłocznie po urodzeniu dziecka. Równocześnie można żądać zabezpieczenia alimentów na czas procesu oraz zwrotu części kosztów ciąży i porodu (art. 141 KRO).

Sądowe ustalenie ojcostwa krok po kroku: przebieg postępowania

Pozew składa się do sądu rejonowego (wydział rodzinny) właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka; dołącza się skrócony odpis aktu urodzenia, ewentualną korespondencję i wnioski dowodowe (świadkowie, dokumenty, badanie DNA). Pierwsza rozprawa zwykle odbywa się po 2–4 miesiącach, a sąd może udzielić zabezpieczenia alimentów na czas procesu.

Najczęściej kluczowy dowód to opinia genetyczna: standardowo analiza autosomalnych markerów STR (zwykle 16–24 loci) z wymazu policzkowego dziecka, matki i domniemanego ojca. W wariantach spornych używa się Y-STR (gdy porównuje się mężczyzn z linii ojcowskiej) lub mtDNA (rzadziej). Wynik prezentuje wskaźnik CPI oraz prawdopodobieństwo ojcostwa: np. CPI=12 500 daje 99,992% — uznawane za bardzo silne potwierdzenie; niezgodność w co najmniej trzech niezależnych loci przy prawidłowej jakości próbek wyklucza ojcostwo. Opinia biegłego powstaje zwykle w 3–6 tygodni od pobrania materiału; odmowa poddania się badaniu może zostać oceniona na niekorzyść strony.

Całe postępowanie trwa przeciętnie 6–12 miesięcy (krócej, jeśli pozwany przyznaje ojcostwo i stawia się na badania). Wyrok ustala pochodzenie, może orzec alimenty, nazwisko i zakres władzy rodzicielskiej. Po uprawomocnieniu USC prostuje akt urodzenia. W razie potrzeby sąd zasądza zwrot kosztów, w tym badań.

FAQ

• Ile trwa sprawa o ustalenie ojcostwa w 2025 r.?

  Najczęściej 6–12 miesięcy, przy pierwszej rozprawie po 2–4 miesiącach. Opinia DNA to dodatkowe 3–6 tygodni. Jeśli strona przyznaje ojcostwo i współpracuje, postępowanie bywa krótsze.

• Ile kosztuje badanie DNA i kto ostatecznie płaci?

  Opinia biegłego w sądzie to zwykle 800–1 800 zł za komplet próbek (dziecko, matka, domniemany ojciec). Zaliczka może obciążać stronę wnioskującą lub zostać wyłożona przez sąd, a po wyroku koszty ponosi przegrywający.

• Czy prywatny test DNA wystarczy w sądzie?

  Prywatne wyniki mogą być wskazówką, ale sąd co do zasady zleca opinię biegłego z listy sądowej. Tylko taka opinia ma pełną moc dowodową i spełnia standardy identyfikacji próbek i łańcucha dowodowego.

• Co, jeśli pozwany nie stawi się na pobranie materiału?

  Sąd może nałożyć grzywnę i ocenić odmowę w świetle całokształtu materiału dowodowego. Brak stawiennictwa nie blokuje wydania wyroku, a jego skutki zwykle obciążają uchylającą się stronę.

• Czy można złożyć pozew przed urodzeniem dziecka?

  Ustalenie ojcostwa następuje dopiero po urodzeniu. Przed porodem możliwe jest uznanie ojcostwa w USC oraz dochodzenie świadczeń związanych z ciążą i porodem (art. 141 KRO).

Data publikacji: 02/11/2025