Wprowadzenie instytucji uznania ojcostwa.
W dniu 17 września 2008r. w Sejmie odbyło się pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. Wprawdzie procedura legislacyjna nie została jeszcze zakończona, jednak wprowadzane zmiany zasługują na zasygnalizowanie.
Wspomniany projekt nowelizacji KRiO zawiera bowiem zauważalne w porównaniu do dotychczasowej formy KRiO novum – m.in. w interesującej z punktu widzenia użytkowników portalu „pewnytato.pl” instytucji uznania ojcostwa.
Wprowadzając w/w instytucję ustawodawca zastąpił nią „uznanie dziecka”. W sytuacji gdy nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone, ustalenie ojcostwa może nastąpić jak dotychczasowo na mocy orzeczenia sądu oraz właśnie na podstawie wprowadzanego nowelizacją uznania ojcostwa.
Uznanie ojcostwa polegać będzie na przyznaniu przez ojca faktu, iż określone dziecko pochodzi od niego. Przyznanie to będzie mogło mieć miejsce wyłącznie przed określonym w projekcie zmian ustawy, właściwymi organami państwowymi tj. zasadniczo przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego, jak również przed sądem opiekuńczym, a za granicą, także przed polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, jeżeli uznanie dotyczy dziecka, którego oboje rodzice albo jedno z nich są obywatelami polskimi.
Oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa w świetle postanowień projektu nowelizacji będzie mógł złożyć jedynie mężczyzna, który spełnia kumulatywnie dwa warunki, a mianowicie: ukończył 16 rok życia oraz nie zachodzą wobec niego przesłanki do całkowitego ubezwłasnowolnienia. Zaznaczyć przy tym należy, iż w przypadku gdy mężczyźnie przysługuje jedynie częściowa zdolność do czynności prawnych, może uznać ojcostwo jedynie składając przedmiotowe oświadczenie przed sądem opiekuńczym.
Przyznanie przez ojca faktu pochodzenia od niego dziecka dla wywarcia należytych skutków prawnych wymaga jeszcze złożenia przez matkę dziecka stosownego oświadczenia (a nie zgody jak to miało miejsce przy uznaniu dziecka), iż ojcostwo ona potwierdza. Matka dziecka może złożyć przedmiotowe oświadczenie jednocześnie z uznaniem ojcostwa albo też w ciągu trzech miesięcy od daty oświadczenia mężczyzny, potwierdzić iż ojcem dziecka jest ten mężczyzna.
Co ważne, w sytuacji gdy w/w oświadczenia składane będą przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego, tudzież innymi upoważnionymi organami, podmioty te będą władne dokonać oceny czy w konkretnej sytuacji uznanie ojcostwa jest dopuszczalne i jednocześnie przy tym obciążone obowiązkiem odmowy przyjęcia oświadczeń w sytuacji gdy powezmą wątpliwości co do pochodzenia dziecka od składającego oświadczenie mężczyzny. Organy, przed którymi składane są oświadczenia dotyczące uznania ojcostwa zobligowane są przy tym do wyjaśnienia osobom zainteresowanym znaczenia przepisów regulujących obowiązki i prawa wynikające z uznania, przepisów o nazwisku dziecka oraz różnicy pomiędzy uznaniem ojcostwa a przysposobieniem dziecka.
Dodatkowo ustawa przewiduje również możliwość złożenia oświadczenia o uznaniu ojcostwa przed notariuszem albo wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy, który może to oświadczenie zaprotokołować. Tego typu możliwość ograniczona jest jednak wyłącznie do sytuacji gdy życiu matki dziecka lub mężczyzny, od którego dziecko pochodzi grozi bezpośrednie niebezpieczeństwo. Protokół spisany w takich warunkach podpisuje osoba udzielająca oświadczenia oraz podmiot wobec, którego zostało ono złożone, który zobowiązany jest następnie do niezwłocznego przekazania go do właściwego dla sporządzenia aktu urodzenia dziecka urzędu stanu cywilnego.
Zgodnie z projektem nowelizacji będzie można uznać ojcostwo przed urodzeniem się dziecka już poczętego, natomiast nie będzie można tego uczynić po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. Ustawa przewiduje także, iż w razie gdy dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, uznanie ojcostwa może nastąpić w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym mężczyzna składający oświadczenie o uznaniu dowiedział się o śmierci dziecka, nie później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność (dodany art. 76 ¹ KRiO).
Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy przewiduje również możliwość wytoczenia powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa. Otóż zgodnie z art. 78 projektu nowelizacji, mężczyzna, który uznał ojcostwo może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi; jednocześnie w przepisie tym zawarta jest regulacja wedle której w razie uznania ojcostwa przed urodzeniem się dziecka już poczętego, bieg tego terminu nie może rozpocząć się przed urodzeniem się dziecka.
Reasumując, instytucja uznania ojcostwa w kształcie zaproponowanym nowelizacją, stanowić będzie swego rodzaju przyznanie przez ojca przed odpowiednim organem władzy publicznej faktu, iż dane dziecko od niego pochodzi, co też w przekonaniu ustawodawcy będzie odpowiadało „prawdzie genetycznej” związanej z ojcostwem.
Marcin Szpond
Dział Prawny „Pro-Lege”